ALEVİLERDE HIZIR

ALEVİLERDE  HIZIR

Abbas Tan

Kimsesizlerin kimsesi, sahipsizlerin sahibi, darda,zorda,yolda kalanların, umutsuzların umudu olan Bozatlı Hızır.

Her darda ve zorda kalanlar mutlaka bir kurtuluş yolu veya kurtarıcı ararlar.

Aleviler kendilerine bir kurtarıcı yaratmışlar ve buna da HIZIR demişler.

Hızır farklı şekilde yaşatılmaktadır.

Kimilerine göre; darda,yolda  kalanların yardımına,imdadına yetişendir.

Mazlumun acısına ortak olandır.

Bereket dağıtandır. Yoksulun tek umududur. Sıkışanlara yardıma koşandır,düşerken tutulan daldır. Ağlarken güldürendir. Muratları veren, hasretlikleri giderip buluşturandır.

Hızır,Hastaya derman dağıtandır,derde derman olandır, Merhem olandır, şifa dağıtandır.

O bir Haldaştır,yoldaştır.

Hızır sevgilileri kavuşturandır.

Yola yolladım seni

Yollar yollasın seni

Hızır elinden tutsun da

Bana yollasın seni.

Sonuç olarak Hızır en yakın dosttur,yardır,yarendir.

Pir Sultan Abdal bir şiirinde

          Binbir adı vardır, bir adı Hızır /

         Her nerede çağırsan orada hazır.

Birileri için temennada bulunurken Hızır yar ve Yardımcınız olsun deriz.

Aleviler Hızırı çağırdıklarında dileklerin yerine geldiği yerleri de kutsamışlar isimler vermişlerdir. Hızır suyu, Hızır gölü, Hızır dağı, Hızır deresi ve Hızır tepesi .. gibi.

Aleviler belli zamanlarda Hızırın gelmesini beklerler.

Yardıma ihtiyaç duyduklarında biri gelip yardımcı olduğunda “HIZIR GİBİ YETİŞTİ” denir.

Hızır için oruçlar tutulur, cemler yapılır, lokmalar dağıtılır ve  kutlamalar yaparlar.

Alevilerin en büyük bayramı Hızır Bayramıdır. Genelde 13 Şubat Hızır günüdür.

Birçok bölgede onüç şubat günü başlar, Üç günlük oruç tutulur.

Bazı bölgelerde onüç Şubat gününün içerisinde olduğu hafta Salı,Çarşamba ve Perşembe günleri üç gün oruç tutar ve Cuma günü bayram yaparlar.

Hızırı karşılama ve Hızırı uğurlama orucu diye normal tutulacak oruçtan bir hafta önce ve bir hafta sonra bir gün oruç tutanlar vardır.

Kimi bölgelerde üç gün tutulan orucun mutlaka 13 Şubatı içerisinde alan güne denk gelmesini sağlarlar ve oruç sonunda Kutlamalar yapılır.

Bazı bölgelerde yedi gün oruç tutarlar. Son akşam Perşembeyi Cumaya bağlayan gece Hızır Cemi yaparlar Cuma günü Bayram kutlarlar.

Üç gün oruç tutan bekar gençler son oruç açımından sonra o gece sabaha kadar su içmezler ve dileklerde bulunurlar. Rüyasında kim su verir ise onunla evleneceğine inanırlar.

Hızır’ın dileklerini yerine getireceğine, kısmetlerin açılacağına inanırlar.

Bazı bölgelerde onüç Ocakta Hızır ayı  başlar ve bir ay sürer.

Bu süre içerisinde her aşiret farklı haftalarda oruç tutarlar.

Dersim,Erzincan,Sivas,Kayseri,Maraş,Adana,Muş,Malatya … gibi bölgelerde Hızır haftasında kavrulmuş buğday, eldeğirmeni denilen değirmenlerde öğütülüp un yapılır.

Bir tepsi içerisine konularak pencere önlerine bırakılır. Hızır’ın gece gelip el süreceğine ve bereket getireceğine inanırlar.

Bu undan yapılan yiyeceğe KAVUT denir. Özellikle Hızır lokması olarak hazırlanır.

Bazı bölgelerde Pilav yapılır.

Hatay,Adana,Mersin bölgesinde yaşayan Aleviler (Nusayri) lerde;

Hızır ile İlyas’ın yılda iki kez bir araya geldiğine inanırlar ve bu iki manevi gücün de ölümsüzlüğüne inanırlar. Hızır ve İlyas ölümsüzdürler.

Yılda iki kez  Hatay ili Samandağ ilçesindeki sahilde bir araya geldiğine inanırlar ve Samandağ sahilinde bir türbe yapılmış ve ziyaret yeri oluşturulmuştur.

Abı Hayat içtiklerine inanılır.

Hızır tanrının bir yansımasıdır.

Daha açık bir anlayışla Hızır, Hakkın manevi güç olarak insana yardımcı olduğu anlayışıdır.

Bu anlatılanlardan ve yazılanlardan sonra

Alevi öğretinin temeline bakıldığında Hızır anlayışı oldukça fazla şekil değiştirmiştir.

Alevilerde  Hızır,  kendi içlerinde doğurdukları, büyüttükleri, şekil verdikleri, sıkıştıklarında ve ihtiyaç duyduklarında kurtarıcı olarak çağırdıkları ve kullandıkları  manevi bir güçtür.

Kimi zaman onu Sakallı bir pir olarak görürler, kimi zaman Boz Atı ile darda kalanları kurtarmış olarak görürler. Dilenci kılığında görüldüğü olur.

Yeri gelir dileklerini kabul eden ve yerine getiren bir deha olarak görürler.

Özellikle kış aylarında, Afette, tipide, selde, darda kaldıklarında çağırmaktadırlar.

Hızırla birlikte yaşama tarihi ve günü olarak Yılın en sert ve tehlikeli iki ayı olan Ocak ve Şubat aylarını içerisine alan  bir tarihi belirlemişler. Bu tarihte üç gün oruç tutmuşlar.

Tutulan bu oruç günümüzdeki ifadeyle Şükran orucudur.

Alevilerin geçmişte kullandıkları takvimle Miladi takvim arasında onüç gün fark vardır. Günümüzde tutulan Hızır orucu, Ocak ayının son günü olarak  13 Şubat ile Şubat ayının başlangıcı kabul edilen 13,14 ve 15 Şubat günlerinde üç gün oruç tutarlar.

Tutulan üç gün oruç sonrası Hızır kutlaması yaparlar. Çocukları ve yaşlıları memnun etmenin mutluluğunu yaşarlar.

Dikkat edilecek olursa.

Hızır darda kalındığında çağırılan bir güçtür. Bu güç kimi zaman bir birey için, kimi zaman toplum için bir kurtarıcıdır.

Bereket dağıtan, dilekleri kabul edendir.

Kavut ununu pencere önüne bırakırken beklenti, bereket getirmesi, bununla birlikte diğer dileklerin yerine gelmesi için evine uğramasıdır. Kimileri kendileri için bir şeyler isterken, kimileri çocukları için, ailesi için, komşusu için, toplum için çeşitli dilekler dilerler.

Bu gerekçelerden de anlaşılıyor ki Hızır’a oldukça farklı misyon yüklenmiştir.

Her Alevi kendisine göre Hızırı çağırır.

HIZIR

Muhammed Ali’nin ilmi aşkına

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Yardım eyle düşkün ile şaşkına

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Muhammed ‘den içtin hayat abını

Musa’ya öğrettin ilmin babını

Ali’den nuş ettin aşk şarabını (ilmi ladünü)

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Fatıma’yı bilen Naci’dir Naci

Hasan’la Hüseyin derdin ilacı

Eşe dosta verme kederle acı

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Meçhul kaldı aşık ile dubara

Masumlar arada sefil avare

Zeynel,Bakır bizi dardan kurtara

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Ricamız Cafer’le Kazım,Rıza’dan

Sakla bekle bizi bela, kazadan

Hak cemalin göster ruz-i azadan (Cezadan)

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Taki işsiz koyma yurdu yuvamız

Naki kabul ede dua ricamız

Hayır(lı) gele gündüz ile gecemiz

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Hasan Askeri’nin yücedir şanı

Yurdumuza bastırmaya düşmanı

Çağıralım Mehdi sahip zamanı

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Gayet günahkarız yüzümüz kara

Şaşırdık yolumuz kaldık bi çare

Çağırınca hemen gelirsin cara

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Gafil yolcu düşer uzak yollara

Yardım eyle darda kalan kullara

Derbederiz düştük müşkül hallere

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Yardımcımız sensin tipiden yelden

Sakla,bekle bizi gedikten,belden

Cümlemizi koru tufandan selden

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Tipi duman sardı ovayı dağı

Afetlerden kurtar oğul uşağı

Bugün çok dar gündür yalvarmak çağı

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır

Divanında karadır Cafer (Tan) in yüzü

Tutyadır gözüne ayağın tozu

Katarında kabul olsun nazı,niyazı

Yetiş carımıza Hızır ya Hızır.

Kemter Derviş Hızırı çağırırken

Elaman Mürvet huzura geldik
Yardım eyle bize bozatlı Hızır
Yüz sürüp yerlere yardım diledik
Yetiş yardım eyle bozatlı Hızır

Toplanmış canlar dua ediyor
Hızır gelir diye herkes bekliyor
Çağıran kişiye yardım ediyor
Yetiş yardım eyle bozatlı Hızır

Seni seven canlar elini açmış
Hızır günü diye duaya durmuş
Nebilik velilik tek sana gelmiş
Yetiş yardım eyle bozatlı Hızır

Kemter derviş diler özüne himmet
Mahrum etme beni eyle mürüvet
Evliya embiyanın yüzü suyu Mürüvvet
Yetiş yardım eyle bozatlı Hızır

 İSYANİ  Hızırı çağırırken

 Umutsuzların umudu

Yetiş ya Bozatlı Hızır

Gaip erenlerin adı

Yetiş ya Bozatlı Hızır

Bereketi veren sensin

Ağlayanı güldüren sensin

Menzile erdiren sensin

Yetiş ya Bozatlı Hızır

Yolcuya yolunu açan

Dertlilere derman saçan

Günahtan kusurdan geçen

Yetiş ya Bozatlı Hızır

Haksın ve hakkın varlığı

Aydınlat bu karanlığı

Zalime göster darlığı

Yetiş ya Bozatlı Hızır

İSYANİ gönül katında

Hem derviş hem pir zatında

Hem zahirde hem batında

Yetiş ya Bozatlı Hızır

Görüldüğü gibi Hızıra o kadar çok misyon yüklenmiştir ki kafalar iyice karıştırılmıştır.

Kimilerine göre Nebi,Veli. Kimilerine göre Boz Atlı, kimilerine göre yaşlı birisidir ve  Ak sakallıdır ama sonuçta darda zorda kalanların kurtarıcısıdır.

 Ak sakallı denildiğinde Hızırın erkek olarak kabul edildiği akıllara gelmektedir.

Alevi inanç ve öğretisinin zenginliği ve her Alevinin kendisine göre temenna (dua) da bulunması önemli bir konu olarak ele alınmalıdır.

 Sonuç olarak Hızır;

Hızır Alevi öğretisinde manevi  bir güçtür.

Her Alevinin kendi içerisinde doğurup büyüttüğü, ihtiyaç duyduğunda (darda,zorda) kaldığında kullandığı (çağırdığı) manevi bir güçtür.

Bu gücün, her darda ve zorda kalanlar tarafından da kullanılması için de temennada bulunurlar. 

 Son derece önemli bir konu da Hızır korkulan bir duygu değildir.

Birçok manevi gücün, ermişlerin velilerin beddua ettiği vakit kötü bir olay yaşanacağından korkulur iken Hızır bu anlayıştan tamamen farklı yaşatılmaktadır.

Alevilerde hiçbir zaman Hızır ile korkutma olmamıştır.

Hepimizin Hızırı  hepimizin yar ve  yardımcısı olsun. Aşk ile.

08.02.2017