TÜRKİYEDE ALEVİLER

TÜRKİYEDE ALEVİLER

Abbas Tan 17.10.2014

Türkiye’deki Alevi nüfus ile ilgili birçok tahminler yapılmakta ve kesin rakamlar verilememektedir. Bir çok insan ülke nüfusunun üçte birinin Alevi olduğunu iddia etmektedir. Bu konuda en gerçekçi rakamlar belki kimi Devlet kurumlarında olabilir ama açıklama yapılmamaktadır.

Alevi nüfusu ile ilgili bilgileri gerçeğe yakın görmenin yollarının başında Alevi yerleşimlerinin tespit edilmesi ile mümkün olacağı kanaatiyle yola çıkıldı.

81 ilin 73 ilinde ve 480 ilçesinde 4410 Alevi köyü tespit edilebildi.

Amatörce yapılan bu çalışma kesin sonuç değildir.  Bu köylerin bir kısmında nüfusun tamamı Alevi iken birçok köylerinde Alevilerle diğer inanç mensupları bir arada yaşamaktadırlar.

Nüfusun tamamının Alevi olduğu köylerin halkının büyük bir kısmının nüfus kayıtları köyde gözükse de şehir merkezlerinde yada yurtdışında yaşadıkları görüldü.

Alevilerin kentlere taşındığı ilk dönemlerde özellikle 12 Eylül 1980 öncesi belli semtlere,mahallelere yerleştikleri bilinirken geçen süre içerisinde ekonomik şartları, görevleri, işleri nedeniyle değişik bölgelere dağıldıklarından bu semtlerde sayı belirlemekte mümkün gözükmemektedir.

Ülkenin tamamına yakın illerde Alevilerin yaşadıkları tespit edilirken özellikle Güneydoğu (Hakkari,Siirt,Mardin,Şırnak,Batman,Bitlis,Ağrı) illerinde Alevi nüfusuna rastlanılmaması oldukça düşündürücüdür.

Bu illerin kuzeyinde ve batısındaki illerde Aleviler varken Güney ve Doğu bölgesinde Suriye,Irak,İran bölgesinde oldukça fazla Aleviler yaşamaktadır.

Ülkede ençok Alevi Köyü Sivas İlinin 16 ilçesinde ve 550 köyünde Aleviler yaşarken Tunceli ilinin 8 ilçesinde toplam 438 köyde Aleviler yaşamaktadır.

Köylerin büyük bir kısmı yasalarla mahalle yada mezra haline dönüştüğünden resmi kayıtlarla karşılaştırıldığında Alevi köy sayısı İl köy sayısından fazla gibi gözükebilir.

Alevilerin yoğunlukla yaşadıkları yerleşim birimlerini  farklı katagorilerde ele aldığımızda

10 ilde köy sayısı 100 ve üzerinde iken,

13 ilde 50 ile 100 arasında köy bulunmaktadır.

19 ilde Alevi köy sayısı 10 ve onun altındadır.

Alevi köyleri ile ilgili dikkat çeken başka bir konu ise köy isimleri.

801 Alevi köyünün ismi “K” harfi ile başlarken,

401 köyün isimleri  “A” harfi ile başlamaktadır.

351 köyün ismi  “B” harfi ile ve

320 köyün ismi “Y” harfi ile başlamakta ,

En az  “L” ve “R” harfi ile başlayan  köy sayısı sadece 6 köydür.

Bu rakamlar tesadüf müdür yoksa özellikle kullanılan harfler midir araştırmaya değer konudur.

Bölgelerdeki Alevi köylerine gelince,

Trakya’da  150 civarında Alevi köyü bulunmakta,

Karadeniz’de (Ordu,Giresun,Samsun,Gümüşhane,Sinop,Artvin illerinde) 200 civarında Alevi köyleri,

Eğe,Akdeniz ve İçanadolu bölgesinin doğu kısmında ve Doğu Anadoluda oldukça büyük bir yığılma vardır.

Dikkat çekici bir başka konu da Alevi köylerinin birbirlerine yakın olması ve özellikle kırsal alanda bulunmasıdır.

Birbirlerinden destek alan bu köylerin asimile olması oldukça zor iken ova yada kentlere yakın köylerin asimile olması daha kolay olmuştur.

Şah’ın dolusundan kanın,

Pervaz vurup semah dönün,

Erenler niyaza inin,

Canlar dolu suna bugün. Deyişinin okunduğu köy günümüzde sünni bir köydür.

Koyun Abdal oldu tamam,

İşte geldi sahip zaman,

Yardımcımız oniki imam,

Geçtiler meydana bugün.

Buna benzer deyişlerin söylendiği bir çok köy günümüzde tamamen sünnileşmiş.

Bütün bunlara rağmen gidilen her yerde mutlaka Alevilerle ve Alevi yerleşkeleriyle karşılaşmak mümkün.

Büyük kentlerde çeşitli semtlerde hala Alevilerin büyük bir kesimi bir arada yaşamlarını sürdürmektedirler ve bu semtlerdeki nüfus oranı elbetteki ülke nüfusunda bir ölçü olamaz.

Bir başka açıdan değerlendirilecek olursa;

Seçimlerde partilerin aldıkları oylarla alevilerin yoğunlukta bulundukları semtlerdeki sandıklardan çıkan oyların dağılımı mukayese edildiğinde alevi nüfusu tahmin edilebilir.

Elbette alevilerin tamamı aynı partilere oy vermemektedirler, bazı bölgelerde sağ partilere de oy veren alevi sayısı küçümsenmeyecek sayıdadır.

Tamamı alevi olan köylerde yaptığımız çalışmada köydeki mevcut nüfus ile köy dışındaki (Şehirlerde ve yurtdışında) nufus oranlamasına bakıldığında köy nüfusunun en az dört,beş katı insanın köy dışında yaşadığını tespit edebildik.

Buda gösteriyor ki Ülke nüfusunun en az üçte birisi Alevi ama hala günümüzde kentlerde oturan Alevilerin büyük bir kısmı Alevi olduklarını saklamaktadırlar.

Başka bir ölçü ise;

Devletin her türlü zorlamasına rağmen son dönemlerde Cemevlerinin inşa edildiği semtlerdir. Hiç de tahmin edilemeyen semtlerde Cemevleri yapılmaktadır.

Türkiyede son yıllarda yapılan cemevleri sayısı kesinlik kazanmamasına rağmen belli bir ölçü olabilecek sayıyı yakalamak zor olmasa gerek.

Sonuç olarak Türkiye’de yaşayan Alevi sayısı üçte bir olmasa dahi buna yakın bir Alevi nüfusunun var olduğu kesindir. 17.10.2014

Abbas TAN

Not : Geniş Bilgi, Abbas Tan Türkiye Alevi Köyleri, Ürün Yayınları